---

Amerikalı yazıçı Toni Morrison (əsl adı Kloi Entoni Uofford) 1931-ci il, fevralın 18-də Ohayo ştatının Loreyn şəhərciyində anadan olmuşdur. 1955-1964-cü illərdə Hayard və Kornell universitetlərində təhsil almışdır. Texas ştatının universitetində dərs vermiş, 1957-ci ildə Harvard universitetinə qayıtmış, burada Yamaykadan gəlmiş memar Q. Morrisonla tanış olaraq ona ərə getmiş və onların iki oğlu dünyaya gəlmişdir. 1964-cü ildə onlar boşandılar. 1964-cü ilin payızında Toni Morrison Serakyus şəhərində (Nyu-York ştat) "Rendom haus" firmasının kitab nəşriyyatı filialında redaktor köməkçisi vəzifəsinə başladı. Burada dərsliklər nəşr olunurdu. 1967-ci ildə o, baş redaktor vəzifəsinə keçdi və Nyu-yorka köçdü. Məşhur afro-amerikalılardan Məhəmməd Əlinin, Endryu Yanqın, Ancela Devisin və başqalarının kitablarını redaktə edir, eyni zamanda özünün ilk romanı olan "Ən mavi gözlər" in əlyazmasını nəşriyyatlara yollayırdı. Bu roman yazıçının vaxtilə Hayard universitetində yazıçılıq seminarı üçün yazdığı hekayənin əsasında yaranmışdı. 1970-ci ildə nəşr olunan bu romanda irqlərarası münaqişələrin ağ amerikalıların gözəllik idealı mavi gözləri arzulayan gənc zənci qıza faciəli təsirindən danışılır. 1970-ci ildə nəşr olunan bu roman ədəbi tənqid tərəfindən hərarətlə qarşılandı. 1970-1972-ci illərdə Morrison "Pendom haus"da çalışmağını davam etdirərək, eyni zamanda Nyu-York universitetində ingilis dili üzrə dosent vəzifəsini də icra edirdi. Elə 1972-ci ildə nəşr olunan "Sula" romanını da həmin vaxt yazmağa başlamışdı. Bu kitabda iki qadının qarşılıqlı münasibətlərindən danışılır, onlardan biri zaman keçdikcə özünün qapalı zənci həyatının sərt mənəvi normalarını qəbul edir, o birisi isə bu normaları rədd edir. Roman "Ayın kitabı" Klubunun seçib müəyyənləşdirdiyi bestsellerlər siyahısına daxil oldu, 1973-cü ildə Milli kitab mükafatına təqdim edildi, "Redbuk" jurnalında isə ondan parçalar dərc olundu. 1976-1977-ci illərdə Morrison Yelsk universitetinə mühazirəçi (müqavilə ilə) vəzifəsinə dəvət aldı və eyni zamanda "Solomonun Nəğməsi" romanı üzərində işləyirdi. Roman ruhi səyahətin folklor süjeti üzərində qurulmuşdur. Ulu babası köləlikdən qurtula bilmiş qəhrəman varlı atasının evini tərk edərək nə vaxtsa gizlədilmiş ailə sərvətlərini axtarmağa gedir və bu ailə ağacının bərpasıyla nəticələnir. Kitab 1981-ci ildə ədəbi tənqid dərnəyinin Milli mükafatına, Amerika akademiyasının və incəsənət və ədəbiyyat İnstitutunun mükafatlarına layiq görüldü. 1983-cü ildə Morrison nəşriyyatdakı işini tərk etdi. 1984-cü ildə isə Nyu-York ştatında, Olbanidəki universitetdə Albert Şveytserin kafedrasının professoru kimi fəaliyyətə başladı. 1983-cü ildə çap olunmuş "Sevimli qadın" romanı 1988-ci ildə Pulitser mükafatına, 1993-cü ildə isə Nobel mükafatına layiq görüldü. Köləlik mövzusuna qayıdaraq, yazıçı analıq hisslərinə onun məhvedici təsirini göstərir. Əhvalat Ohayo ştatında, ABŞ Vətəndaş müharibəsindən sonra baş verir. Süjetin kökündə qızını öldürməyi onu köləliyə verməkdən üstün tutan zənci qadının əhvalatı dayanır. Bu kitab Morrisonun ən yaxşı əsəri kimi qəbul edildi və onun ilk bestselleri oldu. Yazıçının digər əsərləri: "Caz"romanı (1992), Harvard universitetində oxuduğu mühazirələr əsasında yazılmış "Qaranlıqda oyun: Ağ rəng və ədəbi təsəvvür" (1992), sayca yeddinci romanı olan ""Cənnət" (1998) və "Böyük qutu" (2000), "Pis adamların kitabı"(2001) kimi uşaq kitablarıdır. 1989-cu ildə Morrison Prinston universitetinə, Robert F. Qoenin kafedrasına dəvət aldı. Morrison bir çox mükafatlarla, o cümlədən Amerika ədəbiyyatına bəxş etdiyi töhfələrinə görə Milli kitab fondunun medalı ilə də təltif edilmişdir (1996). O, Amerika akademiyasının və incəsənət və ədəbiyyat institutunun, eləcə də Amerika humanitar və dəqiq elmlər akademiyasının üzvüdür. Professor T.Eliot yazırdı: "Toni Morrison nəinki qeyri-adi gücü olan çətin romanların ekstraordinar konstektini yaratdı, o, Amerika ədəbiyyatının XX yüzillikdəki tarixini büsbütün dəyişdi..." Morrison feminist hərəkatının fəal iştirakçısıdır, zəncilərin keçirdikləri konqreslərdə çıxışlar edir. Onun əsərləri bir çox dillərə, o cümlədən italyan, fransız, norveç, yapon və s. dillərə tərcümə olunmuşdur, həyat və yaradıcılığı isə bir neçə monoqrafiyanın obyektinə çevrilmişdir.