”İtmiş dünya” romanı ingilis yazıçısı Artur Konan Doylun professor Çellencer silsiləsindən olan ilk əsəridir. Romanda britaniyalı ekspedisiya üzvlərinin Cənubi Amerikaya qeyri-adi səyahətindən bəhs olunur.

---

Ser Artur Konan Doyl (ing. Sir Arthur Ignatius Conan Doyle; 22 may 1859 – 7 iyul 1930) — Şotlandiyada doğulmuş ingilis yazıçı, Şerlok Holms və professor Çellencer kimi obrazların yaradıcısıdır. Artur Konan Doyl 22 may 1859-cu ildə Şotlandiyanın Edinburq şəhərində doğulmuşdur. Atası ingilis Çarlz Altamont Doyl, anası isə irlandiyalı Meri Foley idi. Soyadı "Konan Doyl" olsa da, bu mürəkkəb soyadın mənşəyi bilinmir. Mənbələrdən birində Artur və bacısı Annetanın mürəkkəb soyadlarını böyük əmiləri olan jurnalist Maykl Konandan götürdüyü qeyd olunur. 1885-ci ildə evinin çölündəki düyü lövhədə və həkim kitabçasındakı imzada adının "A. Konan Doyl" olaraq yazıldığını bildirir. Lakin 1901-ci il əhali siyahıyaalması kimi digər qaynaqlar Konan Doylun soyadının "Doyl" olduğunu və ancaq illər sonra "Konan Doyl" olaraq istifadə etdiyini xəbər verir. Konan Doylun qardaşları da atası kimi rəssam idi. Konan Doyl, doqquz yaşındaykən Müqəddəs Meri Hell Katolik Cizvit Stonyhurst hazırlıq məktəbinə göndərildi. Daha sonra Stonyhurst Kollecində təhsilinə davam etdi, lakin xristianlığı rədd edərək 1875-ci ildə aqnostik oldu. 1876-cı ildən 1881-ci ilə qədər Edinburq Universitetində tibb təhsili gördü, bu təhsilin bir qisimində indi Birminhemin bir parçası olan Aston şəhərində çalışdı. Təhsil aldığı dövrdə qısa hekayələr yazmağa başladı; "Chambers's Edinburq Journal" adlı jurnalda ilk hekayəsi nəşr olunanada onun 20 yaşı yox idi. Universiteti bitirdikdən sonra Qərbi Afrika sahillərində gəmi həkimi olaraq çalışırdı. 1882-ci ildə isə Plymouth şəhərində öz müayinəxanasını açdı. 1885-ci ildə "Tabes Dorsalis" mövzusunda doktorluq işi müdafiə etmişdir. 1882-ci ildə Portsmouthda həkim kimi fəaliyyətə başladı. İlk dövrlərdə peşəsində çox müvəffəqiyyətli deyildi; otağında xəstə gözləyərkən təkrar hekayələr yazmağa başladı. İlk əhəmiyyətli əsəri, 1887-ci ildə "Beeton's Christmas Annual"da basılmış olan "Qırmızı Fayl" adlı hekayə idi. Bu hekayə Şerlok Holmsun ilk dəfə göründüyü hekayə olma xüsusiyyətini daşımaqdadır və xarakter qismən universitetdəki professorlarından biri olan Cozef Bellə bənzəməkdədir. Şerlok Holmsun göründüyü digər hekayələr Strand adlı jurnalda basılacaqdı. Qəribə bir şəkildə, İngilis yazar Rudyard Kipling də müvəffəqiyyətlərindən ötəri Konan Doylsi qeyd etdi və "Görəsən bu xarakter yoldaşım Joe ola bilərmi?" deyə soruşdu. Cozef Bellə olan bənzərlik gözündən qaçmamışdı. Lakin Şerlok Holms üçün, Belldən çox, Edgar Allan Poenin xarakteri C. Auguste Dupini model götürmüşdü. Southsea şəhərində iqamət etməkdəykən Portsmouth Futbol Klubu adlı həvəskar bir futbol komanda futbol oynadı. 1885-ci ildə Luisə Hawkins ilə evləndi. "Touie" deyə xitab etdiyi Luisə vərəmə tutuldu və 4 İyul 1906-da vəfat etdi. 1907 də, 1897-ci ildə tanış olub aşiq olduğu lakin yoldaşına olan sədaqətindən ötəri hisslərini açıla bilmədiyi Jean Leckie ilə evləndi. Konan Doylun ikisi ilk yoldaşından, üçü ikinci yoldaşından beş uşağı oldu.olaraq Londonda bir müayinəxana açdı. Avtobioqrafiyasında tək bir xəstənin belə qapısına gəlmədiyini yazacaqdı. Bu onun yazıçılığa daha çox zaman ayırmasına fürsət verdi; 1891-ci ilin noyabrında anasına, "Holmesi öldürməyi düşünürəm... hekayə bitsin getsin istəyirəm. Ağılıma daha yaxşı şeylər gəlir," deyə yazacaqdı. Anası belə yazdı: "Sənə necə ürəyinə yatırsa elə et, amma insanlar bunu çox xoş qarşılamayacaq." 1893 də, daha "əhəmiyyətli" əsərlərə (məsələn tarixi romanlarını yazmaq üçün) başladı. ...Amerikalı bir elm tarixçisi olan Richard Milner, Konan Doylun 1912-ci ildə ortalığı sıxıb qovuran Piltdown Adamı aldatmacasını başladan adam ola biləcəyini iddia etdi. Bu saxta hominid qalığı elm dünyasını 40 il boyunca aldatmışdı. Milner, Konan Doylun ən sevdiyi kahinlərdən birinin adının ləkələnilməsindən ötəri intiqam axtarışında olduğunu və yazıçının bu aldatmacadakı rolunun "İtkin Dünya" əsərində fərq edilə biləcəyini söyləməkdə idi. Samuel Rosenberg, 1974 tarixli kitabı "Naked his the Best Disguise (Çılpaqlıq Ən Yaxşı Kamuflajdır)"da Konan Doylun yazıları sayəsində ağıl sağlamlığının basdırılmış və gizli istiqamətlərinə necə açıq ipucları buraxdığını yazmaqdadır. 7 iyul 1930-da Konan Doyl ailə bağçasında əlini sinəsinə tutmuş və özündən getmişdir. Dərhal sonra infarktdan öldü və Hempşirdə Minsteddəki kilsənin bağçasında dəfn olundu. Son sözlərini həyat yoldaşına demişdi: "Sən möcüzəsən." Məzar daşında bu sözlər yazılmışdır: