Leviathan

Təbiət (Tanrının dünyanı yaratdığı və idarə etdiyi vasitə üsulu) bir çox hallarda olduğu kimi burda da mücərrəd bir varlıq yaradacaq şəkildə insanın məharəti ilə təqlid edilir. Çünki həyat orqanların – başlanğıcı içəridəki bünövrə bir hissədə olan – hərəkətindən başqa bir şey deyil; bütün avtomat cihazların (simlər və çarxların köməyi ilə öz-özünə hərəkət edən qurğuların, məs.: saat) süni bir həyata malik olduqlarını söyləmək olmazmı? Ürək bir simdən başqa nədir ki; sinirlər çoxlu sayda simlərdən başqa nədir ki; və ya oynaqlar bütün gövdəni hərəkətə gətirən çoxlu sayda çarxlardan başqa nədir ki?! Məharət isə təbiətin ən rasional və mükəmməl varlığı olan insanı təqlid etməyə qədər irəli gedir. Məharət sayəsində “Möhtəşəm Leviathan” adlanan və mücərrəd bir anlayışdan başqa bir şey olmayan, insanların qorunması və müdafiə olunması üçün nəzərdə tutulmuş amma əslində ondan daha çox qüdrətə malik olan dövlət (latınca Civitas) yaradılır və burada suverenlik bütün gövdəyə canlılıq və hərəkətlilik verən bir mücərrəd ruhdur; mühakimə və icraedici orqanların əməkdaşları mücərrəd oynaqlar; mükafat və cəza həmin əməkdaşlara öz vəzifələrini icra etdirən, təbii orqanizmdə eyni işi görən sinirlərdir; təmsilçi hər bir nümayəndənin sərvəti və zənginlikləri qüvvətdir; insanların təhlükəsizliyi (latıncada salus populi) onun vəzifəsidir; bilinməsi lazım olan hər şeyi ona xatırladan hüquqşünaslar və konsullar yaddaşdır; ədalət və qanunlar mücərrəd bir ağıl və iradədir; uyğunluq sağlamlıqdır; nifaq xəstəlikdir; vətəndaş müharibəsi isə ölümdür. Son olaraq, bu siyasi varlığı quran, cəmləşdirən və birləşdirən, Tanrının yaradılışda buyurduğu “İnsan yaransın!” əmrinə bənzəyən əqd və müqavilələrdir.